İran’ın Ramsar kentinde Ramsar Mukavelesi olarak anılan Sulak Alanların Korunması Mukavelesi, 2 Şubat 1971’de imzalandı. Kontrat, 170 taraf ülkeyi sulak alanları korumakla ve bunların akılcı idaresini sağlamakla yükümlü kılıyor.
Kamuoyunun dikkatini çekmek üzere 1997 yılından bu yana kutlanan gün, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun 30 Ağustos 2021 tarihli kararıyla Dünya Sulak Alanlar Günü olarak kabul edildi. Kelam konusu mukaveleye taraf ülkelerdeki her tipten kıyı ve iç sulak alanlar Ramsar Alanı olarak isimlendiriliyor.
2 BİN 400’DEN FAZLA SULAK ALAN VAR
Dünya genelinde 2 bin 400’den fazla Ramsar Alanı bulunuyor. Bu alan, Meksika’dan daha büyük olup 2,5 milyon kilometrekareyi kapsıyor.
Avustralya’daki Cobourg Yarımadası, 1974’te dünyanın birinci sulak alan olarak belirlendi.
Bolivya, 148 bin kilometrekare ile kontratın muhafazası altındaki en geniş sulak alana sahip ülke.
Brezilya’daki Rio Negro bölgesi ise 120 bin kilometrekare ile dünyanın en büyük sulak alanları ortasında görülüyor.
Kanada, Çad, Kongo ve Rusya Federasyonu’nun her birinde 100 bin kilometrekarenin üzerinde sulak alan belirlenirken, Kongo’daki Ngiri-Tumba-Maindombe ve Kanada’daki Queen Maud Körfezi’nin her biri 60 bin kilometrekarelik alanı kaplıyor.
En fazla sulak alana sahip ülkeler ise 175 alanla Birleşik Krallık ve 142 alanla Meksika.
TÜRKİYE’DEKİ RAMSAR ALANLARI MÜDAFAA ALTINDA
Türkiye1994’te Ramsar Sözleşmesi’ne taraf oldu. Böylelikle ülkede Sultan Sazlığı, Seyfe Gölü, Burdur Gölü, Manyas (Kuş) Gölü, Göksu Deltası, Akyatan Lagünü, Kızılırmak Deltası, Uluabat Gölü, Gediz Deltası, Yumurtalık Lagünü, Meke Gölü, Kızören Obruğu, Kuyucuk Gölü ve Nemrut Kalderası, Ramsar Alanı olarak belirlendi ve müdafaa altına alındı.
Ulusal mevzuat kapsamında 59’u ulusal, 22’si mahalli ehemmiyeti haiz olmak üzere 10 bin 850 kilometrekareyi kapsayan toplam 95 yer “sulak alan” olarak ilan ve tescil edildi.
Sözleşme kapsamında 1999-2021 yıllarında 70 sulak alan için idare planı hazırlanarak uygulamaya konuldu.
2023 ‘SULAK ALANLARIN ISLAH ZAMANI’ OLACAK
Dünyanın en çok tehdit altındaki ekosistemi sulak alanlar, ormanlardan 3 kat daha süratli yok oluyor.
1700’lerden bu yana dünyadaki sulak alanların yüzde 90’ının tahrip olduğuna inanılıyor. Kelam konusu alanların yalnızca yüzde 64’ü ise geçen 100 yıl içerisinde yok oldu.
Sulak alanların her yıl yüzde 1 azalma gösterdiği düşünülüyor. 1970’ten bu yana 50 yıl içinde ise dünya genelindeki sulak alanların yüzde 35’i yok oldu.
Tarım ve inşaat için drenaj ve dolgu, kirlilik, çok avlanma ve kaynakların çok kullanımı, istilacı cinsler ve iklim değişikliği sulak alanların kaybını hızlandırıyor.
Hızlı kayıpları bilakis çevirmek için sulak alanlar hakkında ulusal ve global farkındalığı artırmak ve alanları restore etmeye yönelik hareketlerin teşviki için 2023 yılında Dünya Sulak Alanlar Günü teması ‘sulak alanların ıslah zamanı’ olarak belirlendi.
SULAK ALANLARIN FONKSİYONU NE?
Sulak alanlar, dünyada kara yüzeyinin yüzde 6-7’sini kaplamasına karşın, tüm bitki ve hayvan tiplerinin yüzde 40’ı bu alanlarda yaşıyor yahut ürüyor.
Sulak alanların havada büyük oranda bulunan sabit karbonun tutulması ve salınması vasıtasıyla iklim değişikliğinde de çok kıymetli rol oynadığı belirtiliyor. Kıyıdaki sulak alanların, karbonu tropikal yağmur ormanlarından 55 kat daha süratli tuttuğu ve depoladığı ölçülüyor.
Sulak alanların sel, kuraklık, çok yağış üzere inanılmaz hava olaylarının tesirini azaltan rolü bulunuyor. Yer altı suyunu besleyen yahut dengeleyen bu alanlar, çok yağışlarda fazla suyu depolayarak taşkınları denetim ediyor.
Sulak alanlar, içme suyu elde edilmesi ve besin tedariki sağlaması açısından değer arz ediyor. Yer altı sularının 3 milyar beşere içme suyu sağladığı düşünülürken, sulak alanlarda yetiştirilen pirinç 3,5 milyar insanın temel besin unsuru.
Küresel ısınma ve insan tahribatının artış gösterdiği son yıllarda dünya genelinde günbegün azalma eğilimi gösteren sulak alanların korunmasında teknoloji kullanımı, çeşitli plan ve programlar gerçekleştiriliyor. (AA)