Gökhan Bakar
Serdar Tunçer’in 2019-2021 yılları ortasında yazdığı 26 şiirden oluşan ilk şiir kitabı ‘Mahvettin Materyali’, Tabiat Kitap tarafından yayımlandı. Sosyoloji tahsili gören Tunçer, arkadaşlarıyla birlikte Pemaulk’u yayına hazırladı.
Tunçer’le birinci şiir kitabını konuştuk.
İlk şiir kitabınız ‘Mahvettin Materyali’, Mayıs 2022’de Tabiat Kitap’tan çıktı. Kitabın ismindeki aksiyonun öznesi sadece dışarısı değil; daima tıpkı sinemaları izlemenin itimat hissiyle açıklanması üzere başkalarıyla ortadaki tansiyona, gereci mahveden ve sonlu şeylerde düzgün hisseden hareketlerin birinci öznesini kendinden uzaklaştıran bir yabancılaşmaya denk düşüyor. Bu bağlamda kitaptaki “devletin bildiğini arkadaşlarımızdan saklarken/ bir gün bir şiir gelir, tüm hesapları kapatır” dizeleri dikkat alımlı… Hayatı yönlendiren ve mahveden otoriteler karşısında şiirin tüm hesapları kapatması mümkün mü? Şiirin mahvı onaran, sırrı ifşa edip devletten arkadaşa herkesi eşitleyen, damgalamayı kıran bir karakteri var mı sizin için?
Şiirin bir şeyleri eşitlediğinden bahsedemeyiz. Şiirin bir şirazeyi etkilemesini umarak yahut bu türlü bir durumda olduğunu düşünerek, görerek yazmadım asla. Lakin şiirin hesapları kapatması mümkün. Koltuğuna aldığın evrakların her birini geçersiz kılacak bir şiir yazmak mümkün. Hayatın tarafını değiştiren, o güne kadar her sabah uyanırken ne düşündüysen onu o saatten sonra farklı bir formda tanımlamanı sağlayan bir şey. Bu türlü şeyler söylemeyi pek sevmiyorum lakin dürüst olmak gerek, çalmayan telefonlarda yıllardır bekleyen ahize simsarlarının hızına telefonu çaldığı anda kapatan yeniden şiir olacaktır muhtemelen. Aykırı köşe.
Devletin bildiğini arkadaşlarımızdan saklamak olgusu kanıma dokunan şeylerden biri. Teknolojiden çok uygun anladığımı söyleyemem ancak tekrar de bir yere kaydolan bilginin nasıl ulaşılabilir olduğuna dair iddialar yürütebiliyorum. Hayatımıza dair sakladığımız şeyler, sırlarımız, nudelarımız, randevularımız, hatta tahminen daha öbür ve gün yüzüne çıktığında (herkesin görmesi durumunda) bizi intihara sürükleyecek şeylerin birçoklarının pek ulaşılabilir, hatta saklanabilir bir yerde olması durumuyla barışsam bile bunu arkadaşlarımızdan saklarken öbür otoritelerin bunlara ulaşabilmesini hazmedemediğim bir anda yazdığım dizelerdi.
Serdar Tunçer Kitabınızı ,”dosyasını yayımlayamadığı için şiiri bırakan yetenekli şairlere” ithaf ediyorsunuz. Sonra Rilke’den bir epigrafla açılıyor kitap, “İnsanlar, neden kelam ettiğimizi anlarlar sanıyoruz. Hayır, anlamazlar.” Rilke’nin alıntıladığınız metni yalnızlıkla ötekiler ortasındaki anlaşılmazlık fayını temsil ediyor. Bu türlü bir metne yer verildiği halde, üstelik de kitap çıkarmayı başarmış bir şair olarak, sizin yaptığını yapamayan şairlere belgenizi ithaf etmenin büyüklenmeci bir yanı olduğunu argüman etsem, ne söylemek istersiniz? Beşerler, Rilke alıntısına nazaran, sizin neden kelam ettiğinizi anlamıyor ama siz, sizin dışınızdaki insanların neden şiiri bıraktığını anlıyorsunuz. Bu yapının anlaşılamayanı, anlaşılma dileği olanı ve anlamayanları üzerinden yalnızlığa bakış açınızdan kelam eder misiniz?
Dosyasını yayınlayamadığı için şiiri bırakan yetenekli şairin intiharına kimse göz ucuyla olsun bakmadığı için sanırım bu sorumluluğu üzerime aldım. Benim yaptığımı yapmadıklarını söyleyebilir miyiz? Bilemiyorum. Şahsi hayatlarını incelemek gerek zira kitap sadece âlâ şiirlerini bir ortaya toplayabilmekten ibaret değil. Evrak oluşturmak öbür, şiir kurmak öbür şey. Tarih sahnesine çıkacak bir eser yaratmayı arzulamak üzere bir niyetle şiir yazılmıyor genelde. Bir bütün oluştuktan sonra bu sahne açılıveriyor. Orada zamanlama yanılgısına düşerek oyunun ortasında perdenin gerisinden çıkan yahut birden kendini seyirci koltuğuna bağlanmış olarak bulan, kaygan taşlar seçmiş, düşmüş dişini kırmış (şairin dişi kırılır) bu yüzden de şiire küsmüş genç arkadaşları (niçin saklamalı, bu ithafı yazdığım beşerler benden yaşça büyük) sizi gördüm diyerek haklarını teslim etmekti niyetim. Büyüklenme üzere okunmasına karşı olsam da büyüklenme olarak görünmesine razı ve mecburum.
Büyüdüğüm kurallar gereği toplumsal zekâmın kâfi olduğunu düşünsem de yalnız bir çocuk olarak büyümek zorunda kaldım. Toplumsal zekâya değinme sebebim bu yalnızlığın yarı mecburiyetin yanında biraz da tercih edilmiş bir yalnızlık olduğundan bahsetmek istememdir. Ablamı çok severdim lakin Cemal Süreya’nın daima Twitter’da dönen ikonik TRT belgeselinde verdiği demece yakın bir tarife uygulamıştır bana. Dördüncü sınıfın sömestrinde bana ‘Suç ve Ceza’yı okutmasıyla başlayan sürecin akabinde benim herkes uyurken gece lambası eşliğinde ‘Pal Sokağı Çocukları’ ile bir arada ilerde düzgün bir okur olmama sebep olmasa da bir daha artık eskisi üzere olmamın önüne geçen bir süreci başlatmıştı. Ablamın bu yatırımı ve benim yalnız kalmayı tercih edişlerimin bir sonucu olarak büyürken yaşanan hengameler, aşklar, uyku sorunları, on yedi yaşında hâkim karşısına çıkmalar ve türlü gündelik hayat kancaları atılsa da kanımdan bir türlü atamadığım bir şeye dönüşmüş halde beni ergenliğimin bitiminde yakaladı diyebilirim.
Rilke’nin epigraf olarak kullandığım bu pasajı hakkında şunu söylemeliyim ki estetiği bozacağı için beni asıl ikna eden yeri kitaba alamadım. Pasaj, yalnızların karşısında konumlanan insanları (yığın) ve yalnızların durumunu anlatırken “ve yıllanmış içgüdülerinde haklıydılar. O, sahiden düşmanlarıydı çünkü” diye bitirir pasajı ve haklıdır.
‘ŞİİR, SADE PAK VE KUSURSUZ OLMALI’
Şiirlerinizde biçimde deneyi şiir dışına çok taşırmıyorsunuz. Şiir içinde de olağanlık çoğunlukla bir kezlik başkalaşım geçirip tekrar olağanlığa dönüyor. Genelde bu deney, sözcük deformasyonu üzerinden ilerliyor. Birinci kısımdaki şiirler daha kısa ve lirik tonu daha ağır şiirler. Kitabın ikinci kısmında yatay ve anlatımı daha öne çıkan şiirler var. Klişe, çok lirik, anlatımcı, deneysel, savruk üzere bir iki yargıyla şiire toplumsal medyada bedel biçilen bir süreçte şiirin içinde dışarıdan geleceğini bildiğiniz, kolaycı reaksiyonun önünü almanın ve kategoriyi reddetmek uğruna bir kategorinin altını çizmenin mahiyeti hakkında konuşmak istiyorum. Bu özellikler bakımından şiir sizin için özgürce hareket edebildiğiniz bir refleks alanı mı?
Evet. Ama bu özgürce hareket edebilme durumu yalnızca alanla ilgili değil, kurduğum şiirin hareket kabiliyeti ile de alakalı diye düşünüyorum. Şiirde bozma, deforme etme, tekrarlar üzere ögeleri şiirin başından sonuna kadar sistemli ve ayarlı bir biçimde sürdürmeye uğraştığımı fark etmemişim. Bunun yanında bütünselliğin bu kadar peşinde olduğumu, kitap tamamlanmaya yakınken fark ettim. Benim tek istediğim, başladığım yere dönmekti ve becerebildiğim oyunu baştan oynamaktı. Profesyonelleştiğiniz bir oyunda tüm edimlerinizi bir kenara bırakıp kanatsız bir formda yine denemenin hazzını bilenler beni anlayacaklardır. Aslında bu büyük risk, istikametini yitirmek ihtimali var sonunda. Lakin ben yazmaya sadece bu formda devam edebildiğimi fark ettim. Şiirlerin kimilerinde bu döngü görülüyor. Buradaki başladığın yere dönme durumu vertical değil, daha elipstik bir durum. Şiir sade, pak ve kusursuz olmalı. Deneysellik tavası kirletilebilir fakat kirli bırakılırsa mesken arkadaşlarımız (şairler) yaygara koparabilirler. Haklılar.
Mahvettin Malzemesi, Serdar Tuncer, 108 syf., Tabiat Kitap, 2022. “Hadi baba yine yap” şiiri benim için derli toplu, hap üzere bir hesaplaşma ve et bulyon olarak kaldı. Öbür istikameti hakkında ise senin dediğini kâfi buluyorum. Bari bunu eti için yemeyelim.
Lirik şiirlere gelince, birinci tekilden ikinci tekile konuşan aşığı susturamadım. Konuşacaksan bari bu türlü konuş dedim. Bu formda yargılansak bile bir iki mahkemeye alırız üzere duruyor, ne dersin? Ortak şiirden, ortak imgelerden ve romantik genellemelerden arı ve vuruculuğunu bazen yalınlığından alan bir şiir kurdum ve bir dostumun dediği üzere içine yerleştim kemiklerimle. Gereç çalışıyor aslında, yalnızca iç ışığı kırıldı.
Şiirlerinizde önemli bir biçimde bozmaya yöneldiğiniz temsili ve buna karşı çabayı da sonuçta bir latife ya da klişeyle üstünü kapatma tutumuna akışı bozan sürpriz olarak denk geliyoruz. Tekrar “hata” şiirlerinizde sıkça yinelediğiniz bir kavram. Üzerine gittiğiniz imajları, taşladığınız şair figürünü, aşkı ve bunlar üzere temsillere karşı takındığınız halde yönetebildiğiniz şiirsel yeteneğinizi son kertede şiirin içinde yıkma gayretinizi, gözünüzün dışına çıkardığını geri çağırmayı, birkaç istisna dışında ihtarının açık bir vazgeçmeye varmaması sorununu sormak istiyorum. Tüm Gömleklerimle Oradaydım şiirinizdeki, (annenin) İlah tarafından gerçek şiirle cezalandırılmasını, “gerçek şiiri” de test, yanılgı, yanlış anlamak -anlaşılmak, vazgeçmek–vazgeçememek ile birlikte sormak isterim: Nedir size nazaran gerçek şiirle cezalandırılmak?
Gerçek şiirle cezalandırılmaktan başlayalım istersen. Alıntı yapmayı hiç sevmem ancak beni çaresiz bırakıyor bu soru. Müellif, “bir şeyleri sahiden kendi yüreğimiz ve kendi ellerimizle yaşamaya başladığımızda, sanatsal alan adeta acınacak duruma düşer” diyor. Gerçek şiirle cezalandırılmak konusuna biraz buradan bakıyordum. O dizeyi yazarken bile flu olan bir şeydi bu benim için.
Epikle kaçamadığımız, kurtulamadığımız yerlerden kurtulmak istediğimizde bir maymuncuk olarak elimizde beliren objeye latife denir. Şiirlerdeki latifeyi da daha çok maymuncuk ve saçak olarak kullanmaya çalıştım, altına gizlendim, kapıları açtım. Kaçarken arkamdan iz bırakmamak için biraz latife döktüm. Bunlar teknikten uzak tuhaf tanımlamalar oldu, bir soruya da büsbütün istediğim kalıplarla yanıt vermek istedim. Latife; hile de olsa Tanrı’nın eli, Tanrı’nın eli de olsa hile.
Hata ve yanlış kavramlarını bu halde kurcalamanın epeyce hakkı verilmiş bir okumanın sonucunda ortaya çıkan sorular olduğunu söylemeliyim. Yanlış, genelde bile isteye yaptığım hatta bazen yapmak zorunda olduğum bir şey benim için. Belirli tercihlerin sonucunda ortaya çıkan hareketlerin sonucu olarak değerlendiriyorum. Kendimi aklamaktan uzak durmaya çalışmamın bir sonucu olarak okunabilir. Kusur ise elimde olmayan, maruz kaldığım bir olaya yahut duruma karşı ortaya koymak zorunda olduğum halin sonucunda ortaya çıkan şey olarak tanımlandı benim dünyamda. Bu da yanlışın bilakis kendime yüklemek istemediğim kendimi korumak, ortaya çıkan durumu kendimden uzağa düşürmek için kullandığım bir silah olabilir senin tabirinle. Tetiğe dokunan ben olsam bile kurşunlar diğerine ilişkin.
Son olarak, yeni bir şiir belgesi ya da yeni planlarınız var mı?
Kitabı elime aldığım günden beridir muhakkak bilinmeyen sebeplerden ötürü sanattan ve şiirden uzak durmaya uğraşıyorum ancak hayatın kaynağını önemli manada diğer bir yerde bulurum diye de ödüm kopuyor. Bu dilemmadayım şimdilik.