2 milyon 250 bin vatandaşa emeklilik yolunu açan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasası yürürlüğe girerken, EYT’liler ilgili yeni bir sorun gün yüzüne çıktı.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar, yasası kapsamında dilekçe verenlerin sayısı iki haftada 1 milyon 200 bini geçti, emeklilik kapısı açacak kritik hususlar nedeniyle iş mahkemelerine de rekor müracaat geldi.
EYT’li olabilecekler
Sabah’ın haberine nazaran; sigorta girişi 8 Eylül 1999 tarihi öncesi olmasına rağmen primi yatırılmayan binlerce vatandaş mahkemenin yolunu tuttu. Çalıştığı halde işe başlangıcı Toplumsal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeyen ya da geç bildirilen dava açarak EYT’li olabilecek.
İş Kanunu’na nazaran emeklilik kapısı açabilecek birtakım kritik soruların karşılıkları şöyle:
Örneğin, 1 Ocak 1900’Çalıştığı işyerinde sigortasız olduğu periyoda ait geriye hakikat tescil davasında vakit aşımı mühleti işlemiyor. Örneğin, bir kişi 1997’de işe başlayıp Toplumsal Güvenlik Kurumu’na sigorta bildirimi yapılmasına rağmen birinci prim ödemesi tıpkı işyerinde Ekim 1998 tarihinde başladıysa Kurum’a başvurarak sigorta başlangıç tarihinin düzeltilmesini isteyebilir. Olumlu cevap alamaması halinde hizmet tespit davası açabilir.
Çalışmaların dokümanlarla ispatlanması, sigorta müfettiş raporuyla belirlenmesi halinde hak düşürücü mühlet işlemiyor. İki yıl sigortasız çalıştırıldıktan sonra girişi yapılarak 10 yıl çalışıp 2022 yılından işten ayrılan 2027 sonuna kadar sigortasız çalıştığı devir için dava açabilir.
Şubat 1998 yılında işe başlamama rağmen sigorta teşebbüs Aralık 2000’den sonra yapıldı. Bu devirde çırak olduğum tez ediliyor, dava açma hakkım var mı, EYT maddesinden yararlanarak emekli olabilir miyim?
Hizmet tespit davalarında beş yıllık vakit aşımı müddeti bulunuyor. Şubat 1998’de işe girmenize rağmen ismine prim yatırılmamış ve sıfır gün olarak çalıştırıldıysanız iki yolla hakkınızı arayabilirsiniz. Birinci adımda SGK’ya başvurarak sigorta başlangıç tarihinin düzeltilmesini talep edebilirsiniz. Olumlu cevap gelmemesi halinde hizmet davası açabilirsiniz. Çalıştığınız iş yerinde en az bir ya da iki şahit göstermeniz davayı kazanmanıza yardımcı olur. Beş yıllık vakit aşımı mühleti kelam konusu olmaz. Sigorta yapılıp primlerin yatırılmadığının denetmen, müfettişlerce yapılan incelemede kanıtların ortaya konması durumunda da vakit aşımı müddeti işlemiyor.
“Günsüz işe giriş” konusunda arabulucuya başvurma zaruriliği var mı, dava çok uzun sürer mi?
Hizmet tespit davasından evvel arabulucuya gitme zaruriliği bulunmuyor. Bu davalarda sigorta yapılmayan periyoda ait bordro ya da rastgele bir kayda ulaşmak büyük değer taşıyor. İş davaları muhakeme yöntemine nazaran yaklaşık iki ayda bitiyor. Yüksek yargıya taşınması durumunda da bir ay içinde gerekçeli karar bildiriliyor.
Aynı işyerinden birden fazla giriş çıkışı olanların dava açma mühleti ne vakit başlar?
Hizmet tespitine bahis işyerinde hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içinde mahkemeye başvurulabilir. Hizmet tespit davasını kişinin kendisi vefatı halinde mirasçıları açabilir. Birebir iş yerinden birden fazla giriş çıkışı olanların dava açma mühleti ise işten birinci ayrıldıkları tarihten itibaren başlar.
Yüksek yargının vakit aşımı konusundaki kararları çalışanlar lehine mi?
Yargıtay kararına nazaran aylık sigorta primleri bildirgesi 4 aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi üzere dokümanları sunan çalışanlar için hak düşürücü mühlet uygulanmıyor. Yüksek yargının, girişi olup da sigortası yatırılmayanlara ait “giriş bildirgesinin verilmiş olması vakit aşımını kaldırır” istikametinde kararı bulunuyor.
Borçlanmayla sigorta başlangıcı değişir mi?
Emeklilik için borçlanılan devir, sigorta başlangıcı olarak gösterilemeyecek. Örneğin, Ocak 2001’de Emekli Sandığı Kanunu’na tabi çalışmaya başlayan bir kişi, 1996-1997 tarihleri ortasında 1 yıl 6 ay olan askerlik müddetini borçlanması halinde, borçlanılan bu mühlet toplam hizmet müddetine eklenecek, lakin sigortalılık başlangıç tarihini değiştirmeyecek.
Yurtdışında okuyanların borçlanmaları EYT’nin kapsamını değiştirir mi?
Yurtdışında okuyanların bu periyoda ait borçlanmaları da sigorta başlangıcını değiştirmez. 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olan esnaflardan, 1 Haziran 2002 tarihi prestijiyle 3 tam yıldan az hizmeti bulunan ve yaş haddi kademelendirilmeyen sigortalılar da bayan ise 20 tam yıl, erkek ise 25 yıl şartını sağlamaları halinde, yaş şartı aranmaksızın aylığa hak kazanabilecek.
EYT yasası çıkmadan evvel dilekçe verenler için de süreç tıpkı mı işleyecek?
EYT kanununun yürürlüğe girmesinden iki gün evvel emeklilik dilekçesi veren bir bayan çalışan 23 Mayıs 2002 prestijiyle 2 yıl 11 ay hizmeti bulunduğu ve toplam fiili hizmeti de 22 yıla ulaştığı için 15 Nisan 2023 tarihinden prestijiyle emekli aylığı bağlatabilecek.
Örneğin, 22 Haziran 1978 doğumlu, 23 Mayıs 2002 tarihi prestijiyle 6 yıl hizmeti bulunması nedeniyle 56 yaşa tabi bir erkek sigortalı, toplam 26 yıl fiili hizmeti varken 30 Aralık 2022 tarihinde istifa ederek vazifesinden ayrılması halinde, emeklilik dilekçesi vererek, 1 Nisan 2023 prestijiyle aylık bağlatabilecek.
Yıpranma hissesi emekliliğimi öne çeker mi?
Fili hizmet müddeti artırımı (yıpranma payı) prim ödeme gün sayısına ek edilir. Maddede belirtilen oranda yaş haddinden indirilerek emeklilikte avantaj sağlar.