Nobel ödüllü Türk ekonomist Daron Acemoğlu, Trump idaresi altında ABD iktisadında muhtemel gelişmeleri kıymetlendirdi.
Acemoğlu’na nazaran, Trump’ın siyasetleri Amerikan personelleri açısından olumlu sonuçlar doğurmayacak ve orta-uzun vadede ekonomik riskleri artıracak.
BİDEN’IN MEYVELERİNİ TOPLAYACAK
Acemoğlu, Biden idaresinde uygulanan siyasetlerin başarılı olduğunu, bilhassa iş yaratma ve maaş artışında değerli ilerlemeler sağlandığını belirtti. CHIPS Yasası ve IRA üzere düzenlemelerin endüstriyel ve teknolojik altyapıyı güçlendirdiğini söz etti. Fakat bu siyasetlerin tesirlerinin vakitle görüleceğini ve Trump’ın bunlardan kendine hisse çıkaracağını öngördü.
“POPÜLERİTE İÇİN FAİZ İNDİRME BASKISI YAPARSA…”
Trump’ın Çin’e karşı uygulamayı planladığı yüksek gümrük vergilerinin iş yaratmada tesirli olmayacağını belirten Acemoğlu, bu siyasetlerin ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyip tedarik zincirlerini aksatacağını söyledi. Trump’ın FED’e faiz indirme baskısı yapmasının enflasyonu tekrar yükseltebileceğine dikkat çekti. Acemoğlu, “Gümrük vergileri, şayet uygulamaya konarsa, birinci başta kimi yükseltecektir. Ve şayet kendi popülaritiesini arttırmak için FED’e faiz indirme baskısı yaparsa yüksek enflasyon geri gelecektir” dedi.
YAPAY ZEKA VE TRUMP
Acemoğlu, Trump’ın yapay zeka (YZ) düzenlemelerini kaldırma ihtimalinin, Silicon Valley’deki risk sermayedarlarının agresif yatırımlarını artıracağını ve bu durumun berbat YZ uygulamalarına yol açabileceğini belirtti. Kripto para konusunda da Trump’ın yaklaşımının yeni dolandırıcılıklara kapı aralayabileceğini ve küçük yatırımcıların ziyan görebileceğini tabir etti.
KURUMLARA VURGU
Trump’ın siyasetlerinin Amerikan kurumlarına büyük ziyan vereceğini söyleyen Acemoğlu, bu zayıflamanın yatırım ve verimlilik üzerinde olumsuz tesirler doğuracağını vurguladı. Bilhassa sıhhat, eğitim ve tüketici hizmetleri üzere alanlarda yapılacak yanlış regülasyonların, ekonomiyi büyük maliyetlere sürükleyebileceğini belirtti.
EMEKÇİLER İÇİN BERBAT HABER
Acemoğlu, Trump’ın büyük şirketleri ve risk sermayedarlarını destekleyen siyasetlerinin daha fazla otomasyona yol açacağını ve bunun Amerikan personelleri için büyük bir maliyet doğuracağını tabir etti. Ekonomik inovasyon ve üretkenlik artışı sağlanamazsa, gerçek fiyatların yükselemeyeceğini ve çalışanların ziyan göreceğini belirtti.
ÇÖKÜŞ RİSKİ
Son olarak, Trump’ın siyasetlerinin demokratik normları zayıflatacağını ve kurumlara olan inancı azaltacağını söz eden Acemoğlu, bu durumun uzun vadede ekonomik çöküş riskini artırabileceğini öngördü. Acemoğlu, “Bu tip kurum
sal zayıflamalar iktisat için çok maliyetli olur. Fakat bu durum, kurumların ve tarafların itimadının kontratlar tarafından desteklendiği inovasyonlara ve kompleks, ileri seviye teknolojilere bağlı ABD iktisadı için ise felaket olabilir” dedi.
Acemoğlu‘nun paylaşımı şöyle:
Peki Trump idaresindeki bir iktisattan neler beklemeli? Maalesef personeller açısından haberler güzel olmayacak. Trump’ın genel ajandası da büyük riskler içeriyor. Bilhassa yapay zeka ve genelde Silicon Valley’e olan yaklaşımı ve Amerikan kurumlarına mümkün tesirlerinden ötürü.
Aslında Trump’ın zamanlaması çok âlâ. Biden’ın uyguladığı birçok siyaset büyük ölçüde başarılı oldu. Lakin bunların meyvelerini toplamak Trump’a nasip olacak ve kendisi yapmış üzere kendine hisse çıkaracak.
Biden’ın siyasetleri 1980’lerden beri alışık olduğumuzun aksine, bilhassa çalışan kesim için daha fazla iş yaratmaya ve tabandaki maaşlarda artış sağlamaya başlamıştı. CHIPS yasası ve IRA ülkenin endüstriyel ve teknolojik bazını kuvvetlendiren tesirler doğurmaya başladı.
Biden idaresi sırasında yapılan alt yapı yatırımları ABD iktisadını ve üretimini daha da destekleyerek iş ve fiyat artışına yol açabilecektir.
Bunlar da vakit alacağı için Trump’ın kendine hisse çıkarmasına imkan sağlayacak olsalar da onun uygulayacağı siyasetlerin tesirleri yüzünden bu çok fazla olmayabilir. Çin’e uygulanacak çok yüksek gümrük vergileri iş yaratmayacak ve müttefiklere de yüksek vergilere devam edemeyecektir (zaten bunlar iktisada yardımcı olmak bir yana büyümeyi negative etkileyip kompleks tedarik zincirlerini aksatmaya neden olurlar).
Belki Biden’ın erken periyot siyasetlerinin enflasyonu körüklediği kritiği yapılabilir. Lakin büyük ölçüde FED’in yardımıyla enflasyon geriledi ve büyük bir olasılıkla düşük bir sevideye yeni bir istikrar bulacak. Bu gidişle yakında fiyatların dükkanlarda bir evvelki yıla nazaran ne kadar daha fazla olduğu unutulup gidecektir.
Ancak Trump’ın ekonomik ajandasında enflasyonun istikrara gelmesi için hiçbir şey yok. Gümrük vergileri, şayet uygulamaya konarsa, birinci başta kimi yükseltecektir. Ve şayet kendi popülaritiesini arttırmak için FED’e faiz indirme baskısı yaparsa yüksek enflasyon geri gelecektir.
Trump’ın kripto paralar konusundaki yaklaşımı büyük ihtimalle yeni dolandırıcılıklara yol açacak ve küçük yatırımcıların sürdürülemez balonlara para kaybetmelerine neden olacaktır. Kripto para piyasalarından Amerikan personelleri ya da tüketicileri için hiçbir yeterli sonuç beklemiyorum.
Trump idaresinin en büyük riskleri daha orta ve uzun vadede kendini gösterecektir. Bunlar onun başkanlığı sırasında gözükmeseler de maalesef gerçektirler.
Yapay Zeka (YZ): Biden’ın YZ konusundaki başkanlık buyruğu potansiyel olarak büyük dönüşüm yaratacak bir teknolojinin regülasyonu için yalnızca bir başlangıçtı (hatta bence yetersiz bir başlangıçtı).
Eğer gerekli biçimde düzenleme yapılmazsa YZ bir çok sanayiyi mahvedebilir. Ayrıyeten toplumsal medya örneğinde görüldüğü üzere, tüketicilerin ve tüm insanların yaygın halde manipüle edilmesine yol açabilir. Tahminen de daha berbatı, YZ’nın gerçek potansiyeli olan çalışanlara yardımcı olacak enformasyon teknolojisi olma niteliği hiçbir vakit gerçekleşmeyebilir.
Trump büyük ihtimalle tüm regülasyonları kaldıracaktır. Böylelikle en çok prevasız yatırımcılar ile Silicon Valley risk sermayedarları tarafından desteklenen YZ hakkındaki aldatmacaların tekrar alevlenmesine yol açacaktır. Trump’ın YZ regülasyon yaklaşımı büyük ihtimalle güzellikten daha çok berbat YZ uygulamaları doğuracaktır.
Benim görüşüme nazaran en büyük maliyet, Trump’ın büyük şirketler ve Silicon Valley’deki risk sermayedarlarını desteklemesiyle oluşacak olan ve çalışanların aleyhine sonuçlar verecek daha fazla otomasyondur. Bunun maliyeti Amerikan çalışanları için çok yüksek olacaktır.
İkinci en büyük maliyet Amerikan kurumlarına olacaktır. Tekraren belirttiğim üzere Trump Amerikan kurumları için büyük tehlikedir. Tekrar de bu ABD demokrasisinin dört yıl içinde sona ereceği demek değildir. Bu riskin hiç olmadığını söyleyemem lakin en muhtemel senaryo bu değildir.
Ancak Trump demokratik normları daha da zayıflatacaktır. Siyasette meçhullüğü ve keyfiliği arttıracaktır. Polarizasyonu derinleştirecektir ve kurumlara olan güveni zedeleyecektir. Adalet bakanlığı da bu güven buhranından hissesini alacakların başında gelecektir.
Bu çabuk bir ekonomik çöküş demek değildir. Hatta Trump çeşidi transaksiyonal siyasetler birinci etapta iltimaslı şirketlere yatrımı özendirebilir de.
Ancak orta vadede, mesela 10 yıl üzere bir müddet içinde, zayıflayan kurumlar, artan belirsizlikler ve adalete olan itimadın zedelenmesi yatırım ve verimlilik üzerindeki tesirlerini göstermeye başlayacaktır.
Bu tip kurumsal zayıflamalar iktisat için çok maliyetli olur. Fakat bu durum, kurumların ve tarafların inancının kontratlar tarafından desteklendiği inovasyonlara ve kompleks, ileri seviye teknolojilere bağlı ABD iktisadı için ise felaket olabilir.
İşin uzmanları tarafından yapılmamış regülasyonlar bilhassa sıhhat, eğitim, online işler ve tüketici servisleri üzere iktisadın kimi alanları için çok maliyetli olabilirler.
Bütün bunlar çalışanlar için berbat haberler demek. Şayet iktisat inovasyon ve üretkenlik artışı yaratamazsa gerçek fiyatlar artmayacaktır. Çalışanların lehine olan teknolojilere yatırım yapmaz isek fiyatlar ve işler negative etkilenecektir.
Trump’ın başkanlığı kurumların iktisat üzerindeki tesirlerini test etmemize yarayacaktır. Şayet kurumlar iktisat açısından değerliyse Trump’ın ajandasının iktisada maliyeti olacaktır.
